Ni gbogbo itanakọọlẹ, ọpọlọpọ awọn oludari ati awọn ijọba ti gba iṣẹ ẹjẹ ati awọn eto imulo lile bi awọn irinṣẹ fun isọdọkan agbara, iṣakoso, ati imugboro. Awọn iwuri ti o wa lẹhin awọn iṣe wọnyi jẹ idiju nigbagbogbo, fidimule ninu iṣelu, awujọ, ati awọn ipo ọrọaje. Nkan yii ṣe iwadii awọn eeka akiyesi ati awọn ilana ijọba ti o ṣe apẹẹrẹ isọdọmọ iru awọn eto imulo, ṣe ayẹwo awọn iwuri wọn, awọn ọna, ati awọn abajade wọn.

1. Atokọ Itan ti Ẹjẹ ati Awọn Ilana lile

Lilo iwaipa ati awọn ilana imunibinu lati ṣetọju ilana tabi didi atako le jẹ itopase pada si awọn ọlaju atijọ. Bi awọn awujọ ṣe dagbasoke, bakanna ni awọn ọgbọn ti awọn oludari wọn. Láti àwọn olú ọba dé àwọn apàṣẹwàá, ọ̀pọ̀lọpọ̀ ti lo ìtàjẹ̀sílẹ̀ gẹ́gẹ́ bí ọ̀nà láti ṣàṣeyọrí àwọn góńgó wọn.

A. Awọn ọlaju atijọ Ni awọn ijọba atijọ bi Rome ati Persia, iṣẹgun ologun jẹ ọna akọkọ fun awọn agbegbe ti o gbooro sii. Awọn adari bii Julius Caesar gba awọn ọgbọn aibikita lakoko awọn ipolongo wọn, nigbagbogbo nfa idajẹjẹ pataki. Bíbá àwọn èèyàn tí wọ́n ṣẹ́gun lò pọ̀ kì í ṣe láti gbin ìbẹ̀rù nìkan ni, àmọ́ ó tún lè dá ìṣọ̀tẹ̀ dúró.

B. Igba atijọ ati Renaissance Europe

Awọn Aarin Aarin ri igbega awọn eto feudal, nibiti awọn oluwa agbegbe ti lo agbara pataki. Ìforígbárí láàárín àwọn ẹgbẹ́ tó ń bára wọn jà sábà máa ń yọrí sí ìpakúpa, gẹ́gẹ́ bí a ṣe rí nígbà Ogun Ìsìn. Awọn ọba bii Richard the Lionheart ati Saladin ṣe ogun ti o buruju, ti o fa ijiya kaakiri.

2. Awọn eeyan pataki ti o gba ẹjẹ

Awọn aṣaaju pupọ jakejado itanakọọlẹ ti di bakanna pẹlu iwaipa ati iṣakoso lile. Awọn iṣe wọn fi awọn ami ailopin silẹ lori awọn orilẹede wọn ati agbaye.

A. Genghis Khan Genghis Khan, oludasilẹ ti Mongol Empire, jẹ ọkan ninu awọn aṣegun olokiki julọ ti itan. Awọn ipolongo ologun rẹ yorisi iku awọn miliọnu. Khan gba ilana ti ipaniyan pupọ bi ọna lati fi ẹru sinu awọn ọta, ni irọrun imugboroja ni iyara kọja Asia ati Yuroopu.

B. Joseph Stalin Ní ọ̀rúndún ogún, ìṣàkóso Joseph Stalin ní Soviet Union ṣàpẹẹrẹ lílo ìtàjẹ̀sílẹ̀ láti pa agbára mọ́. Isọpa Nla ti ipari awọn ọdun 1930 rii awọn miliọnu awọn ọta ti ipinlẹ ti a pa tabi firanṣẹ si Gulags. Awọn ilana Stalin ti ikojọpọ tun yori si iyan ibigbogbo, ti o buru si ijiya jakejado orilẹede naa.

C. Mao Zedong Asiwaju Mao Zedong lakoko Iyika Aṣa Ilu Kannada ati Iwaju Nla Nla yorisi rudurudu nla ti awujọ ati ipadanu igbesi aye. Awọn eto imulo ti o ni ero lati yi China pada si awujọ awujọ awujọ nigbagbogbo yori si awọn ipanilaya ti o buruju lori aiṣedeede ati iṣakoso aiṣedeede ti iṣelọpọ ogbin, nfa iyan ati ijiya fun awọn miliọnu.

3. Ipa ti Ero ni Idalare Iwaipa

Lati ni oye ni kikun isọdọmọ ti itajẹsilẹ ati awọn eto imulo lile, o ṣe pataki lati jinlẹ sinu awọn ero inu ti o ṣe atilẹyin awọn iṣe wọnyi. Awọn imọran pese ilana kan fun awọn oludari lati ṣe alaye awọn iwọn to gaju, ṣiṣẹda itanakọọlẹ ti o ṣafihan iwaipa bi o ṣe pataki fun iyọrisi awọn ibiafẹde wọn.

A. Orileede

Ìfẹ́ orílẹ̀èdè sábà máa ń tẹnu mọ́ bí orílẹ̀èdè kan ṣe ga ju àwọn mìíràn lọ. Ni awọn iṣẹlẹ ti o pọju, igbagbọ yii le farahan bi xenophobia tabi isọdiẹya. Awọn aṣaaju bii Adolf Hitler lo awọn ero ti orilẹede lati ṣe idalare awọn iṣe ibanilẹru lakoko Ogun Agbaye II, ni sisọ pe orilẹede Jamani ni ẹtọ lati faagun ni laibikita fun awọn miiran. Ilana imọran yii sọ gbogbo awọn ẹgbẹ di eniyan, ni irọrun awọn eto imulo ipaeyarun.

B. Ẹsin extremism Awọn imọran ẹsin tun le pese idalare fun iwaipa. Awọn ẹgbẹ bii ISIS ti lo itumọ ti o daru ti Islam lati ṣe idalare awọn iṣe ti o buruju, ṣiṣe wọn gẹgẹbi ọranyan ti Ọlọrun. Ipilẹṣẹ ipilẹṣẹ yii nigbagbogbo nyorisi iwoye agbaye nibiti a ti rii iwaipa si awọn ti kii ṣe onigbagbọ bi ododo, ti n tẹsiwaju siwaju awọn iyipo ti itajẹsilẹ.

C. Aṣẹ aṣẹ ati Egbeokunkun ti Eniyan Awọn ijọba alaṣẹ nigbagbogbo n ṣe agbero aṣa eniyan ni ayika awọn oludari wọn, eyiti o le mu idalare fun iwaipa pọ si. Iṣẹlẹ yii ṣẹda agbegbe nibiti atako ko lewu nikan ṣugbọn ti a rii bi ikọlu lori iran olori fun orilẹede.

1. Charismmatic Olori

Awọn oludari bii Kim Jongun ati Muammar Gaddafi kọ awọn ijọba wọn ni ayika iṣootọ ti ara ẹni dipo agbara igbekalẹ. Ògo ti aṣáájú lè yí ìfinilórúkọjẹ́ oníwàipá padà sí ojúṣe onífẹ̀ẹ́ orílẹ̀èdè ẹni. Ni aaye yii, atako olori naa di bakanna pẹlu jijẹ orilẹede, idalare awọn ipadanu lile lori atako.

2. Iṣakoso Lori Itan Itan

Awọn ijọba alaṣẹ nigbagbogbo nṣe afọwọyi awọn itanakọọlẹ itan lati fikun ẹgbẹẹgbẹrun eniyan. Nipa sisọ olori bi olugbala ti o daabobo orilẹede from existential irokeke, awọn ijọba le da awọn iwa iwa. Àtúnyẹ̀wò ìtàn yìí ń mú kí àyíká kan jẹ́ ibi tí àtakò kì í ṣe ewu nìkan ṣùgbọ́n ó tún jẹ́ ìwà ọ̀tẹ̀.

D. Ipa ti Scapegoating

Scapegoating je ibawi awọn ẹgbẹ kan pato fun awọn iṣoro awujọ, pese ibiafẹde ti o han gbangba fun iwaipa. A ti lo ọgbọn ọgbọn yii jakejado itanakọọlẹ lati ṣe idalare awọn igbese ipanilara.

1. Ẹ̀yà àti Ẹ̀sìn Kekere

Ọ̀pọ̀lọpọ̀ ìjọba ló ti dojú kọ ẹ̀yà tàbí ẹ̀sìn kékeré lákòókò wàhálà. Ní Rwanda, ìjọba tí àwọn Hutu ń darí gbógun ti àwọn ọmọ Tutsi kékeré, ní fífi wọ́n hàn gẹ́gẹ́ bí ewu fún ìṣọ̀kan orílẹ̀èdè. Ìpakúpa yìí parí sí ìpakúpa tó wáyé lọ́dún 1994, níbi tí wọ́n fojú bù ú 800,000 àwọn Tutsis láàárín ọ̀sẹ̀ mélòó kan.

2. Awọn alatako oloselu

Awọn alatako oṣelu tun jẹ idamu nigbagbogbo ni awọn ijọba alaṣẹ. Awọn adari le fi aami si awọn atako bi apaniyan tabi onijagidijagan, ṣe idalare ẹwọn tabi ipaniyan wọn. Ọgbọ́n yìí kò dá àtakò lẹ́nu mọ́ nìkan, ṣùgbọ́n ó tún ń gbé àyíká ipò ìbẹ̀rù dàgbà tí ń kó ìrẹ̀wẹ̀sì bá atako àpapọ̀.

4. Awọn ilana ti Iwaipa Ilu

Awọn ọna ṣiṣe nipasẹ eyiti awọn ijọba n ṣe imuse iwaipa jẹ oriṣiriṣi ati nigbagbogbo idiju. Lílóye àwọn ìlànà wọ̀nyí ń pèsè ìjìnlẹ̀ òye sí bí ìtàjẹ̀sílẹ̀ ṣe di ètò.

A. Awọn ologun aabo

Awọn ologun aabo nigbagbogbo jẹ ohun elo akọkọ ti iwaipa ilu. Awọn ijọba alaṣẹ ṣetọju ologun ti o lagbara ati agbara ọlọpa lati dinku atako. Lilo iwa ika si awọn alainitelorun ṣiṣẹ bi idena, ti nfi agbara mu iṣakoso ijọba naa. Ni awọn orilẹede bii Belarus, awọn atako lodi si awọn oludari alaṣẹ ni a ti pade pẹlu awọn ipanilaya iwaipa, ti n ṣe afihan bi a ṣe le ko awọn ologun aabo lati ṣetọju agbara.

B. Awọn ileiṣẹ ipaniyan

Ni afikun si awọn ologun aabo ibile, awọn ijọba le ṣẹda awọn ẹka amọja ti o ni iṣẹ ṣiṣe pẹlu imuse ibamu nipasẹ iwaipa. Fun apẹẹrẹ, Ileiṣẹ Aabo ti Ipinle Ariwa koria n ṣiṣẹ ni ita agbofinro ti aṣa, ni lilo awọn iwọn to gaju lati fi ipalọlọ atako. Awọn ileiṣẹ ifipabanilopo wọnyi nmu aṣa ibẹru duro ati rii daju pe atako pade pẹlu iwa ika.

5. Ipa Ọkàn ti Iwaipa ti Ipinle

Awọn abajade ti itajẹsilẹ ati awọn eto imulo lile fa kọja ipalara ti ara lẹsẹkẹsẹ; wọn tun ni awọn ipa ti o jinlẹ lori awọn eniyan kọọkan ati awọn awujọ.

A. Ìbànújẹ́ àti Ogún Rẹ̀ Ni iriri tabi jẹri iwaipa le ja si ibalokanjẹ ọkan igba pipẹ. Awọn awujọ ti o farada iwaipa ti ijọba n ṣe atilẹyin nigbagbogbo n koju pẹlu ibalokanjẹ apapọ ti o le farahan ni awọn ọna oriṣiriṣi.

1. Olukuluku ibalokanje

Awọn olugbala iwaipa le jiya lati awọn ipo bii PTSD, aibalẹ, ati ibanujẹ. Awọn aleebu àkóbá le ṣe idiwọ agbara wọn lati ṣiṣẹ ni deede, ti o yori si yiyọkuro awujọ tabi imuduro iwaipa ni awọn iran ti o tẹle. Aawọ ilera ọpọlọ ni awọn orilẹede ti o nwaye lati ija nigbagbogbo n ṣe afihan awọn ipa ti o jinlẹ ti iwaipa ilu.

2. Akopọ Iranti

Awọn awujọ tun ṣe agbekalẹ awọn iranti apapọ ti ibalokanjẹ, eyiti o ṣe apẹrẹ awọn idanimọ orilẹede ati awọn ibatan. Ni Rwanda lẹhinipaniyan, fun apẹẹrẹ, ogún ti iwaipa n tẹsiwaju lati ni ipa awọn iṣesi awujọ, ni ipa lori awọn akitiyan ilaja ati didimu awọn ipin ti nlọ lọwọ laarin awọn ẹgbẹ.

B. Ayika Iwaipa

Ìbànújẹ́ ọkàn lè dá ìwà ipá kan sílẹ̀, níbi tí àwọn tí wọ́n ti nírìírí ìwà ìkà ti di ẹni tí kò ní ìmọ̀lára sí i tàbí kí wọ́n tilẹ̀ máa bá a nìṣó. Iṣẹlẹ yii ṣe idiju awọn akitiyan si iwosan ati ilaja.

1. Ainirun

Nigbati iwaipa ba di deede, awọn awujọ le di aibikita si awọn ipa rẹ. Ibanujẹ yi le ja si aṣa kan nibiti a ti rii iwaipa bi ọna itẹwọgba ti ipinnu rogbodiyan, ṣiṣe awọn iyipo ti iwa ika. Ni ọpọlọpọ awọn agbegbe rogbodiyan, awọn ọdọ le dagba ti njẹri iwaipa bi otitọ ojoojumọ, ni ipa lori iwoye agbaye wọn.

2. Ìbànújẹ́ ti gbogbogbò

Ipa ti ibalokanjẹ le fa awọn irandiran, bi awọn ọmọ ti awọn iyokù le jogun awọn aleebu imọọkan. Ibanujẹ irandiran yii le ja si awọn ilana iwaipa ati irẹjẹ ti o tẹsiwaju ni awọn ọna tuntun, ti o ni idiju awọn igbiyanju lati ja kuro ninu awọn iyipo ti iwa ika.